Σε μια τυχαία αναζήτησή μου στο διαδίκτυο για τη νοημοσύνη των ζώων έπεσα πάνω σε βίντεο του διάσημου παπαγάλου Alex. Ο Alex κατάφερε να κερδίσει κοινό και ειδικούς λόγω των εξαιρετικών γλωσσικών ικανοτήτων του. Το ζώο αυτό (απεβίωσε το 2007) μπορούσε όχι μόνο να επαναλαμβάνει ήχους και λέξεις όπως κάνουν συνήθως οι παπαγάλοι του είδους του (African Grey), αλλά έδειχνε να καταλαβαίνει πραγματικά τη σημασία όσων έλεγε. Μπορούσε μάλιστα να απαντά και σε ερωτήσεις που του έκαναν ερευνητές και δημοσιογράφοι. "Τι χρώμα;" ρωτούσαν και εκείνος απαντούσε ανάλογα. Ο αφρικανικός γκρίζος παπαγάλος μπορούσε να αναγνωρίζει 50 αντικείμενα, επτά χρώματα και πέντε σχήματα, και μετρούσε από το μηδέν έως το έξι...
Εντυπωσιακές ικανότητες, ό,τι πρέπει για τηλεοπτικα σόου, αλλά είναι πραγματικά ένδειξη εξυπνάδας και νοημοσύνης; Οι επιστήμονες είναι διχασμένοι. Πάντως, νομίζω ότι "η νοημοσύνη" του Alex και των παπαγάλων θα μπορούσε κάλλιστα να είναι αποτέλεσμα συντελεστικής μάθησης (να που κάπου χρησιμεύουν και αυτοί οι συμπεριφοριστές!). Αν αυτό σας φαίνεται υπερβολικό ρίξτε μια ματιά σε σχετικά πειράματα με περιστέρια που "έμαθαν" να ξεχωρίζουν το σχήμα και το χρώμα (βλέπουν τα ίδια χρώματα με εμάς) των ερεθισμάτων και να δρουν ανάλογα με αυτά. Δείτε το παρακάτω βίντεο και βγάλτε τα δικά σας συμπεράσματα:
Η διαταραχή Tourette (ή αλλιώς σύνδρομο Gilles de la Tourette) είναι μια νευρολογική διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Ο πρώτος που την περιέγραψε με εντυπωσιακή ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα ακρίβεια ήταν ο Georges Gilles de la Tourette το 1885. Μέχρι να υποπέσει στην αντίληψή του, η συγκεκριμένη διαταραχή αντιμετωπιζόταν σαν μια ακόμα μορφή υστερίας ή χορείας. Ο Tourette περιέγραψε τα τρια στάδια με τα οποία εξελίσσεται το σύνδρομο:
εμφανίζονται κινητικά τικ (τινάγματα του κεφαλιού, μορφασμοί, σκαρδαμυγμός-ανοιγόκλεισμα των ματιών.)
εκτός από τα κινητικά τικ, εμφανίζονται απλά φωνητικά τικ, (γρυλίσματα, βήχας)
σε αυτό το στάδιο κάνουν την εμφάνισή τους σύνθετα φωνητικά τικ όπως κοπρολαλία (αισχρολογία), παλιλαλλίαηχολαλλία (επανάληψη λέξεων που έχει πει το ίδιο το άτομο), (επανάληψη λέξεων που έχουν πει άλλοι
Το σύνδρομο αυτό δεν επηρεάζει την ευφυία των ατόμων ούτε άλλους παράγοντες, όπως το προσδόκιμο επιβίωσης. Η διαταραχή αυτή είναι πιο συχνή σε άνδρες με αναλογία 3:1 σε σχέση με τις γυναίκες και ξεκινά πριν την ηλικία των 18 ετών, συνήθως γύρω στα 7.
Η εμφάνιση της διαταραχής Tourette δεν έχει σχέση με άλλες ψυχολογικές διαταραχές και δεν είναι αποτέλεσμα νεύρωσης ή ψύχωσης. Έρευνες συνδέουν την εμφάνιση του συγκεκριμένου συνδρόμου με τη δυσλειτουργία των βασικών γαγγλίων. Τα βασικά γάγγλια είναι μια ομάδα πυρήνων στων εγκέφαλο και έχουν συνδεθεί με πολλές βασικές λειτουργίες, όπως η κίνηση και με γνωσιακές διεργασίες. Ελάχιστες έρευνες επαληθεύουν αυτές τις υποθέσεις προς το παρόν. Τα συμπτώματα της διαταραχής Tourette αντιμετωπίζονται με επιτυχία (85%) με τη χορήγηση αλοπεριδόλης. Σε κάποιες περιπτώσεις αποτελεσματική είναι και η ουσιά κλονιδίνη. Τα αποτελέσματα νευροψυχολογικών μελετών δείχνουν ότι τα άτομα με Tourette παρουσιάζουν κάποιες ανωμαλίες στις γνωσιακές ικανότητες που σχετίζονται με το δεξί εγκεφαλικό ημισφαίριο, όπως η αντιγραφή και η ανάκληση περίπλοκων γεωμετρικών φιγούρων. Οι έρευνες αυτές φαίνεται να συμβαδίζουν με παρατηρήσεις των ατόμων που έχουν διαγνωσθεί με Tourette, τα οποία ισχυρίζονται ότι δυσκολεύονται στην καθημερινή τους ζωή να θυμηθούν που έχουν βάλει διάφορα αντικείμενα.
1. Έχω ξαναμιλήσει για τον καλύτερο ίσως βρετανό κωμικό όλων των εποχών Peter Cook σε ένα από τα πρώτα μου blogposts. Στο παρακάτω βίντεο μαζί με τον επίσης ταλαντούχο Dudley Moore, τον οποίο ισως κάποιοι γνωρίζετε από παλιότερες ταινίες του Hollywood, σατιρίζουν τους ψυχοθεραπευτές, την ψυχανάλυση και κυρίως την... θεραπεία της συμπεριφοράς.
2. Το επόμενο βίντεο είναι από την κωμική σειρά από σκετσάκια "A Bit Of Fry And Laurie". Τα σκετσάκια ήταν γραμμένα από δύο από τους αγαπημένους μου βρετανούς κωμικούς: τον Hugh Laurie - γνωστό σε πολλούς ως Dr House λόγω της σειράς House MD- και τον Stephen Fry - γλωσσολόγο, παρουσιαστή, συγγραφέα, σκηνοθέτη... Στο παρακάτω σκετς θέμα τους είναι δύο μπερδεμένοι "ψυχαναλυτές"...
3. Και τέλος οι γνωστοί σε όλους (ελπίζω) Monty Python:
Άδικα προσπαθεί ο Richard Dawkins να πείσει του θρησκευόμενους ότι ο θέος τους είναι ο φανταστικός τους φίλος! Φαίνεται ότι ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός καθορίζεται κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό από τα γονίδιά μας.
Η έρευνα των Matt Bradshaw και Christopher G Ellison πραγματοποιήθηκε το 2008 και βασικό της ερώτημα ήταν αν η στάση του ατόμου απέναντι στη θρησκεία καθορίζεται από το περιβάλλον του ή από τα γονίδιά του. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 600 μονοζυγωτικοί και ετεροζυγωτικοί δίδυμοι. Οι δύο ερευνητές εξέτασαν χαρακτηριστικά που θεώρησαν ότι σχετίζονται με τη "θρησκευτικότητα". Η συγκεκριμένη επιλογή δείγματος τους επιτρέπει να ξεχωρίσουν τους παράγοντες που οφείλονται στο περιβάλλον και αυτούς που οφείλονται στην κληρονομικότητα. Έτσι είχαν τις εξής κατηγορίες παραγόντων:
γενετικούς (genetic factors)
οικογενειακούς ή παράγοντες του κοινού περιβάλλοντος (family factors or shared environment)
εξωτερικού περιβάλλοντος - διαφορετικές εμπειρίες που είχε κάθε δίδυμος (external environment)
Τα απότελέσματα φαίνονται στο γράφημα. Στην παιδική ηλικία φαίνεται όπως είναι αναμενόμενο ότι το οικογενειακό περιβάλλον διαμορφώνει τις απόψεις του ατόμου. Η κατάσταση αλλάζει μετά την ενηλικιώση του, όπου διαφαίνεται η δύναμη των γονιδίων του, σύμφωνα με την έρευνα. Η σημασία της πίστης στην καθημερινή ζωή καθορίζεται μόνο κατά ένα τέταρτο από τα γονίδια. Εδώ φαίνεται να έχει κυρίαρχο ρόλο το εξωτερικό περιβάλλον και οι ξεχωριστές εμπειρίες του ανθρώπου. Ο ρόλος των γονιδίων επηρεάζει κατά 40% το πόσο συχνά κάποιος στρέφεται στη θρησκεία για καθοδήγηση, το αν παίρνουν όσα γράφει η βίβλος κυριολεκτικά ή όχι και το αν οι άνθρωποι πρέπει να έχουν μόνο μια θρησκεία ή να πειραματίζονται γνωρίζοντας νέες. Τα γονίδια φαίνεται να έχουν πολύ σημαντικό εως και καθοριστικό ρόλο στην έρευνα των Matt Bradshaw και Christopher G Ellison, όταν εξετάζεται η περίπτωση που κάποιος "ξαναγεννιέται θρησκευόμενος" - born again religious. Αυτοί ήταν όσοι απάντησαν θετικά στην ερώτηση: "Υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή σου που ξαναγεννήθηκες και πίστεψες πραγματικά στον Χριστό;". Διαπιστώθηκε ότι το σημαντικό 65% αυτού του είδους "θρησκευτικότητας" καθορίζεται από γενετικούς παράγοντες!
Συμφωνείτε με τα συμπεράσματα της έρευνας των Bradshaw και Ellison; Σίγουρα τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο αλλά συνεχίζω να έχω κάποιες αμφιβολίες για τα αποτελέσματα αυτά.. Μπορείς να πεις με σιγουριά και με ποσοστά πόσο μας επηρεάζει το περιβάλλον και πόσο τα γονίδια; Αλήθεια, έχει νόημα ένα ερώτημα που εξετάζει τη σχέση φύσης - περιβάλλοντος; Μπορεί να νοηθεί το ένα χωρίς το άλλο;
Όπως και να είναι τα πράγματα, θα θυμηθώ την συγκεκριμένη έρευνα την επόμενη φορά που θα προσπαθήσω να επιχειρηματολογήσω κατά της θρησκείας στις συνομιλίες μου με κάποιον θρησκευόμενο!
Η δικαίωση των γκρινιάρηδων ήρθε...μέσω επιστήμης! Όταν κάποιος μιλά για τα συναισθήματά του, μπορεί πιο εύκολα να τα ελέγχει. Αυτό υποστηρίζει η έρευνα του ψυχολόγου του UCLA Matthew Lieberman.
Μετά από μια σειρά πρωτότυπων πειραμάτων ο Lieberman έδειξε ότι, όταν οι άνθρωποι έδιναν χαρακτηρισμούς σχετικά με τα αρνητικά συναισθήματα που είχαν άλλοι άνθρωποι σε εικόνες που τους παρουσιάζονταν βιώναν σε μικρότερο βαθμό τα αντίστοιχα συναισθήματα. Τα άτομα δηλαδή, που έβλεπαν εικόνες θυμωμένων ανθρώπων και τους χαρακτήριζαν "θυμωμένους" παρουσιάζαν χαμηλότερα επίπεδα αρνητικών συναισθημάτων σε σχέση με όσους απλά έβλεπαν τις ίδιες εικόνες χωρίς να τις χαρακτηρίζουν. Δυστυχώς, ανάλογα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν και στην περίπτωση των θετικών συναισθημάτων.
Σύμφωνα με τους ερευνητές όταν κάποιος μιλά για συναισθήματα ενεργοποιείται μια περιοχή στον εγκέφαλό του, η αμυγδαλή, η οποία θεωρείται υπεύθυνη για τη ρύθμιση των συναισθημάτων. Έτσι θα μπορούσε να εξηγηθεί η περίεργη διαπίστωση μείωσης της έντασης των συναισθημάτων, όταν αυτά εκφράζονται με λέξεις.
Η συγκεκριμένη έρευνα ίσως μπορέσει να βοηθήσει στην εξήγηση πολλών δραστηριοτήτων και να στηρίξει με την αποτελεσματικότητα πολλών ειδών ψυχολογικής θεραπείας που έχουν ως βάση τους τη συζήτηση και την έκφραση της ψυχικής κατάστασης του θεραπευόμενου.
Όλοι κατά καιρούς έχουμε βιώσει το φαινόμενο "στην άκρη της γλώσσας" (γνωστό και ως tip-of-the-tongue), όταν ενώ γνωρίζουμε μια λέξη (κυρίως ένα όνομα ή ένα μέρος) δεν μπορούμε να το μεταφέρουμε σε λέξεις. Μας είναι εύκολο όμως να την αναγνωρίσουμε αν μας την παρουσιάσουν άλλοι. Έχουν γίνει διάφορες υποθέσεις για να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό. Μια από αυτές είναι η ερμηνεία του Daniel L. Schacter. Σύμφωνα με αυτή, οι άνθρωποι έχουν τέτοιες εμπειρίες λόγω του 'blocking', το οποίο αποτελεί ένα από τα "αμαρτήματα" της μνήμης, όπως τα χαρακτηρίζει ο συγκεκριμένος επιστήμονας. Το φαινόμενο αυτό κατά τον Schacter συμβαίνει διότι το άτομο αναγνωρίζει έναν αριθμό λέξεων σαν λανθασμένες και αυτές "μπλοκάρουν" τη σωστή απάντηση. Οι λέξεις αυτές τις περισσότερες φορές έχουν είτε παρόμοιο σημασιολογικό είτε φωνολογικό περιεχόμενο. Το "blocking" έχει άμεση σχέση με την υποκειμενική αντίληψη της γνώσης μιας λέξης, αλλά την αδυναμία ανάκλησής της. Μια άλλη ερμηνεία είναι η υπόθεση της ελλειπούς ενεργοποίησης (incomplete activation hypothesis). Κατά την άποψη αυτή οι λέξεις "blockers" που παρεμποδίζουν την ανάκληση της επιθυμητής λέξης δεν είναι η αιτία του φαινομένου, αλλά αποτέλεσμά του. Η αδυναμία ανάκλησης της επιθυμητής λέξεις σύμφωνα με την υπόθεση αυτή προκαλείται λόγω ελλειπούς ή αδύναμης ενεργοποίησης της λέξης. Οι λέξεις, οι οποίες στην ερμηνεία του Schacter παρεμποδίζουν την ανάκληση, σε αυτή την περίπτωση έχουν αντίθετο αποτέλεσμα και διευκολύνουν το άτομα να θυμηθεί την λέξη που επιθυμεί. Τελευταία οι επιστήμονες προσπαθούν να προσεγγίσουν (και αυτό) το ζήτημα χρησιμοποιώντας νευροαπεικονιστικές μεθόδους. Από τις πρώτες έρευνες φαίνεται ότι σημαντικό ρόλο στο φαινόμενο αυτό έχει ο κογχομετωπιαίος φλοιός και ο μετωπιαίος λοβός.
Ξέρατε όμως ότι κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στους "ομιλητές" της νοηματικής γλώσσας; Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να το ονομάσουμε φαινόμενο "στην άκρη των δαχτύλων" (tip-of-the-fingers) Το φαινόμενο παρατηρήθηκε επίσημα στους ομιλητές της νοηματικής σε μια έρευνα του Thompson το 2005, κατά τη διάρκεια της οποίας ζητήθηκε από κωφάλαλα άτομα να πουν το όνομα χωρών, πόλεων και διάσημων προσώπων που τους παρουσίασαν. Αρκετοί συμμετέχοντες δεν κατάφεραν να θυμηθούν ολόκληρα τα ονόματα κάποιων στοιχείων εμφανίζοντας ένα φαινόμενο αντίστοιχο με το tip-of-the-tongue. Μπορούσαν δηλαδή να θυμηθούν από πόσα γράμματα αποτελείται η λέξη ή ένα μέρος των γραμμάτων που περιείχε, αλλά αδυνατούσαν να την ολοκληρώσουν.
"φαινόμενο Mozart" (Mozart Effect) είναι η ονομασία που δόθηκε να εξηγήσει τη στατιστικά σημαντική αύξηση στη βαθμολογία σε τεστ μελέτης της χωρικής ικανότητας που παρατηρείται αμέσως μετά την ακρόαση μια σονάτας για πιάνο γραμμένη από το Mozart. Το συγκεκριμένο φαινόμενο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά τον Alfred A. Tomatis, ο οποίος χρησιμοποιούσε τη μουσική του Mozart στις έρευνές του αποσκοπώντας να θεραπεύσει μια σειρά διαταραχών. Αυτός που έκανε τον όρο αυτό γνωστό στο ευρύ κοινό όμως ήταν ο Don Campbell στο βιβλίο του "The Mozart Effect: Tapping the Power of Music to Heal the Body, Strengthen the Mind, and Unlock the Creative Spirit" εμπνευσμένος από την έρευνα των Rauscher, Shaw & Ky που δημοσιεύτηκε το 1993 στο περιοδικό Nature.
Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα το "φαινόμενο Mozart" παρερμηνεύται και ο κόσμος θεωρεί ότι η συγκεκριμένη μουσική αυξάνει το IQ! Ακόμα και πολιτικοί (βλέπε Zen Miller) επηρεασμένοι από τους ισχυρισμούς του Campbell στήριξαν την προώθηση της κλασσικής μουσικής προσπαθώντας να βελτιώσουν τη νοημοσύνη των παιδιών..
Στην πραγματικότητα, βελτίωση παρατηρείται μόνο σε χωροταξικές δοκιμασίες και η διάρκεια της είναι μικρή (λίγα μόλις λεπτά). 'Ενας σημαντικός αριθμός ερευνών κατάφερε να επαναλάβει με τα ίδια αποτελέσματα την έρευνα των Rauscher, Shaw & Ky. Άλλες έρευνες έδειξαν ότι το "φαινόμενο Mozart" δεν παρατηρείται μόνο μετά την ακρόαση της μουσικής του μεγάλου μουσικού, αλλά μπορεί να προκληθεί και από άλλα μουσικά κομμάτια ή δραστηριότητες, όπως η ανάγνωση μιας ιστορίας.
Αυτές τις περιπτώσεις εξέτασε ο Schellenberg και οι συνεργάτες του, οι οποίοι προσπαθούν να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό με την "υπόθεση της διέγερσης και της διάθεσης" (arousal and mood hypothesis). Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση το "φαινόμενο Mozart" είναι αποτέλεσμα της επίδρασης της μουσικής στο συναίσθημα και στη διέγερση. Σε έρευνα που πραγματοποίησαν το 2007 φάνηκε ότι πράγματα κομμάτια που χαρακτηρίζονται "χαρούμενα" (όπως οι σονάτες του Mozart) επηρεάζουν τόσο τη διάθεση όσο και την εγρήγορση των υποκειμένων. Αυτή η επίδραση έχει ως αποτέλεσμα καλύτερες αποδόσεις στις χωρικοταξικές δοκιμασίες των τεστ IQ. Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται, όταν το μουσικό κομμάτι έχει λυπητερό ύφος.
Συμπεράσματα: Κάνει η μουσική του Mozart τα παιδιά πιο έξυπνα; Μάλλον όχι... Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η μουσική είναι ασήμαντη για τον άνθρωπο. Πρόσφατες έρευνες εξάλλου φανερώνουν ότι νεογέννητα μωρά μπορούν να αντιλαμβανόνται τη μουσική και τα χαρακτηριστικά της. Ίσως στο μέλλον να μιλάμε για "μουσικό ένστικτο"...;
- Steele, K., M. (2000). Arousal And Mood Factors In The Mozart Effect. Perceptual And Motor Skills, 91, 188- 190
- Rauscher, F., H. & Shaw, G., L. (1998). Key Components of The Mozart Effect. Perceptual and Motor Skills, Vol. 86, 835 – 841.
- Rauscher, F., H., Shaw, G., L. & Ky, K., N. (1993). Music and Spatial Task Performance. Nature, Vol. 365, 611
- Husain, G., Thompson, W.F., & Schellenberg, E.G. (2002). Effects of musical tempo and mode on arousal, mood, and spatial abilities. Music Perception, 20, 151-172.
- Schellenberg, E., G., Nakata, T., Hunter, P., G. & Tamoto, S. (2007). Exposure to Music and Cognitive Performance: tests of children and adults. Psychology of Music, Vol. 35 (1), 5 – 19
Η Ελληνική μουσική έχει καταντήσει να σημαίνει ανούσια dog tunes από 'καλλιτέχνες' όπως η Πρασίνου, η Δανδή και η Ζίσσυ. Με αφορμή τη συναυλία του Κ.Β. που είχα την τύχη να παρακολουθήσω την Τρίτη το βράδυ στο Σταυρό του Νότου, αποφάσισα να postαρω κάποια βίντεο των αγαπημένων μου Ελλήνων Καλλιτεχνών. Ελπίζω να μην χαρακτηριστώ ξανά σνομπ... Αν νομίζετε ότι είμαι σνομπ, αλλάξτε.. blog!
Οι ικανότητες του ASIMO δεν σταματούν εδώ! Το συμπαθητικό (!) ρομποτάκι μπορεί να διευθύνει ορχήστρες, να αλληλεπιδρά με αντικείμενα, να μεταφέρει δίσκους και να ανεβαίνει σκάλες.
Στο παρακάτω βίντεο από την εκπομπή του Βρετανού James May (James May's Big Ideas) γίνεται μια επίδειξη των ικανοτήτων του ASIMO, το οποίο παρουσιάζεται σαν ένα μωρό που μαθαίνει καθώς έρχεται σε επαφή με το περιβάλλον του. Προσέξτε πόσο καλά καταφέρνει να αναγνωρίζει κατηγορίες αντικειμένων!
Σε μια τυχαία αναζήτησή μου στο διαδίκτυο για τη νοημοσύνη των ζώων έπεσα πάνω σε βίντεο του διάσημου παπαγάλου Alex. Ο Alex κατάφερε να κερδίσει κοινό και ειδικούς λόγω των εξαιρετικών γλωσσικών ικανοτήτων του. Το ζώο αυτό (απεβίωσε το 2007) μπορούσε όχι μόνο να επαναλαμβάνει ήχους και λέξεις όπως κάνουν συνήθως οι παπαγάλοι του είδους του (African Grey), αλλά έδειχνε να καταλαβαίνει πραγματικά τη σημασία όσων έλεγε. Μπορούσε μάλιστα να απαντά και σε ερωτήσεις που του έκαναν ερευνητές και δημοσιογράφοι. "Τι χρώμα;" ρωτούσαν και εκείνος απαντούσε ανάλογα. Ο αφρικανικός γκρίζος παπαγάλος μπορούσε να αναγνωρίζει 50 αντικείμενα, επτά χρώματα και πέντε σχήματα, και μετρούσε από το μηδέν έως το έξι...
Αναρτήσεις
